KURT KOYUN OYUNU

KURT KOYUN OYUNU[1]
Oyunu derlediğim Halime Çaycı anneannemdir. 15-16 yıl öncesine kadar Babamın da köyü olan Kastamonu İli Merkez Budamış Köyü Kumara Mahallesindeki köyümüzde yaşamaktaydı. Halen sağdır ve Kastamonu'da yaşamaktadır. Oyunu bana şöyle anlatmıştı:
“Ben Kumara’ya Sarıömer köyünden gelin geldim. Bizim köyümüz bağ-bahçelik bir köydü. Koyun keçi pek beslenmezdi. Ilgaz’a yakın sayılabilecek Kumara Köyü olsun, karşımızdaki Alparslan Köyü olsun, yukarımızdaki Kayı Köyü olsun, buralarda büyükbaş hayvanların yanında küçükbaş hayvan sürüleri de vardı. Çaycıoğlunun gelini olunca koyun-keçi sürüleri ile uğraşmaya başladım, çünkü ağılımızdan koyun ve keçi hiç eksik olmazdı. Gerçi çobanlarımız da vardı ama yine de zaman zaman biz de bu sürüyü kıra götürür, çobanlık yapardık. Köyde de bizim gibi koyun sürüsü olanların gelinleri ve kızları da koyun gütmeye giderlerdi. Bir gün sürüye bakan çobanlarımızdan birinin Kayı köyünden olan hanımı ile koyun gütmeye gitmiştik. Bir bahar günüydü, sıcaktan bunalmış hayvanlar subaşında dinlenirken, Fatma Abla’yı etrafındaki canı sıkılan çocuklara, kız ve gelinlere bir oyun öğretirken gördüm. Fatma Abla bu oyunu kurt ninesinden öğrenmiş. Oyunun adı Kurt Koyun Oyunu idi. Bana da öğretmesini istedim. Sonradan onunla birlikte bu oyunu çok oynadık. Annene, teyzene de oyunu öğrettim.
Köyümüzde ve çevre köylerde sık sık kurtların hayvanlara zarar verdiğini duyar, hayvanlarımız kaybolunca kurtların ağzını ağzı dualılara bağlatırdık. Büyüklerimiz bize bu oyunla kurtlara, canavarlara karşı ne gibi tedbirler almamız gerektiğini öğretmişler de haberimiz olmamış. Ninelerimizden, büyüklerimizden çocukluğumuzda dinlediğimiz hikâyelerde, darbımesellerde kurt lafı çok geçerdi. Oyunun adının Kurt Koyun olmasının sebebi tahminim bu olsa gerek.
Kurt Koyun Oyunu, her yaş ve cinsten iki kişi arasında oynanabilir. Bir hesap ve zekâ oyunudur. Oyunu oynayanlar zeki ise ve biraz oynayarak tecrübe kazanmışlarsa oynaması da seyretmesi de çok zevkli olur. Oyunda genellikle 25 koyun, 2 kurt olur. Eğer vakit az ise biz bu oyunu 20 koyun 2 kurt ile oynardık. (Oyunu öğrendiğim Fatma Abla’nın bana anlattığına göre Kayı Köyünde, uzun kış gecelerinde çocukları daha uzun süre oyalayabilmek için, oyun tahtası, bizim oynadığımızın dört katı büyüklükte olur, koyun ve kurtların sayıları da ona göre değişirmiş, artarmış.) Koyunlar ve kurtlar farklı renkteki, büyüklükteki taşlardan veya evde bakla tanelerinden oluşur. Dokuz Taş oyununda olduğu gibi kırda yere, evde de bir kâğıda bu oyunun oynandığı çizgiler çizilir. Önce yaklaşık iki karış büyüklüğünde 5 çizgi çizilir, sonra bunları dik kesecek şekilde 5 çizgi daha çizilir. Böylece 16 kareden oluşmuş bir kare elde edilir. Bu karelerin dört köşesinden karşı köşeye bir çizgi daha çizilir. Bir de karelerin orta noktalarından her iki yandaki orta noktalara birer çizgi çizildiğinde iç içe geçmiş bir kare görüntüsü daha oluşur. Böylece oyun oynanacak zemin meydana gelmiş olur. Oyun tahtasının alt kısmında her çizginin başına 5’er koyun konulur. Onların hemen önündeki dik çizgilerin veya ilk kenar karelerin bitimindeki dış noktalara iki kurt yerleştirilir. Oyuncuların farklı hedefleri vardır. Koyunlarla oynayan için hedef, koyunları kurtlara yem etmeden karşıya geçirmek (Kurt, arkası veya yanı boş olan koyunun üzerinden atlayabildiğinde koyunu yemiş olur.) ve bu arada koyunların arkalarını, yanlarını sürekli doldurarak, kurtları köşeye sıkıştırmak, hareket edemez hale getirmektir. Kurtlarla oynayan oyuncu için ise hedef, kurtlarıyla mümkün olduğunca çok koyun yiyerek, kurtların koyunlarca sıkıştırılmasının önüne geçmektir.
Oyuna ilk başlayacak oyuncu, koyunları, ikinci oyuncu kurtları alır. Koyun veya kurtları alacak oyuncular, bir tarafına tükürülmüş bir taş havaya atılarak, yere düşen tarafının yaş veya kuru olmasına göre veya kısa uzun çöp çekilerek belirlenir. İlk başlayacak oyuncu koyundur, oyuna daima önce koyun başlar ve ileri doğru bir hamle (veya oyunun başında oyuncularca anlaşma yapılmış ise, iki hamle) yapar. İki hamle yapılacaksa aynı koyun ile ikinci hamle yapılmaz. Farklı bir koyun ile ikinci hamle yapılabilir. Maksat, kurda yakalanmadan ilerlemek ve karşıya geçmek olduğu için, uygun olan yere arkasında veya yanında boşluk bırakmamak kaydıyla ilerlemektir. Koyunların hepsi ileri çıkmadan her yöne ilerleyemez ama kurt her yöne hareket edebilir. Koyunların hepsi ilk çizgiden çıkmadan, yani 5’er koyun tamamen açılmadan sadece ileri doğru gidebilir. 5’er koyunun tamamı da açıldıktan sonra, koyunlar sağa, sola, çapraz, geriye veya öne gidebilirler.
Kurt, arkası boş olduğu müddetçe koyunların üstünden atlayarak onları yiyebilir. Koyunların kurtlarla karşı karşıya kalacağı durumlar için arkalarının, yanlarının yine bir koyunla dolu olması gerekir. Koyunları oynayan oyuncu da koyunların arkasını, yanını doldurarak kurdu sıkıştırmaya çalışır. Kurt tamamen sıkışırsa ve hareket edecek alan bulamazsa yenilmiş olur. Yine koyunlar kurt tarafından yenip bitirildiği zaman da oyun biter. Oyunda kurtların kazanması için koyunları yemeleri, koyunların kazanması için ise koyunların kurtları sıkıştırmış olmaları gerekir.”
Oyun şöyle oynanır: Koyunlar sıkıştırır, kurtlar ise yer! Oyuna biraz daha dikkatli baktığımızda, koyunlar dağılmadan kurtların koyunları yiyemediğini görürüz. Koyunlar önce sadece sıra şeklinde ilerlerler. Gerçek hayatta da koyunlar gündüz toplu şekildedir, hareket sırasında oyunda olduğu gibi biri başı çeker ve birbirlerinin arkasına sırayla takılıp giderler. Sadece akşam karanlığında dağılırlar, o vakitlerde dağınıktırlar. Kurtlar ise genellikle gündüz saldırmaz, geceyi bekler. Oyun gerçek hayattaki kurdun koyunlara saldırma şekline benzemektedir.
[1] Halime Çaycı’dan 1985 yılında Aralık ayında derlenmiştir. Kastamonu 1913 doğumludur.